TÌNH HUỐNG SỐ 16: QUẢNG CÁO THUÔC SAI SỰ THẬT QUA TMĐT
🧾 BÀI TẬP
TÌNH HUỐNG 16:
QUẢNG CÁO THUỐC
SAI SỰ THẬT QUA TMĐT
I. BỐI CẢNH TÌNH
HUỐNG
Công ty B kinh doanh Thực
phẩm bảo vệ sức khỏe “Bổ gan Bảo Long”.
Trên các sàn thương mại điện tử (Shopee, Tiki, Facebook Shop, TikTok Shop),
công ty đăng quảng cáo:
“Thuốc bổ gan Bảo Long – trị dứt
điểm viêm gan B chỉ sau 2 tháng, đã có hàng nghìn người khỏi bệnh!”
💬 Nhận xét ban đầu:
👉 Gọi TPCN là “thuốc”.
👉 Quảng cáo “trị dứt điểm viêm gan B” là tuyên bố điều trị → hành vi quảng cáo sai sự thật, vi phạm pháp luật.
II. PHÂN TÍCH TÌNH
HUỐNG THEO CÁC KHÍA CẠNH PHÁP LÝ
1. Quảng cáo này vi
phạm pháp luật nào?
Các căn cứ vi phạm:
|
Văn bản pháp luật |
Điều khoản liên quan |
Nội dung vi phạm |
|
Luật Quảng cáo 2012 |
Điều 8 |
Cấm quảng cáo sai sự thật, gây nhầm lẫn về công dụng |
|
Luật An toàn thực phẩm 2010 |
Điều 70 |
Cấm quảng cáo TPCN có tác dụng thay thế thuốc |
|
Luật Dược 2016 |
Điều 2, 3 |
“Thuốc” phải có hồ sơ đăng ký, tác dụng điều trị được
Bộ Y tế phê duyệt |
|
Nghị định 38/2021/NĐ-CP |
Điều 51 |
Phạt tiền 40–60 triệu đồng nếu quảng cáo TPCN gây
hiểu nhầm là thuốc |
|
Nghị định 85/2021/NĐ-CP |
Điều 67 |
Trách nhiệm sàn TMĐT trong việc kiểm duyệt nội dung
quảng cáo |
👉 Tóm lại: Công ty B đã vi phạm đồng thời 3 nhóm luật: Quảng cáo, An toàn thực phẩm
và Dược.
2. Luật Dược có cho
phép TPCN được gọi là “thuốc” không?
👉 Không.
Theo Luật Dược 2016, Điều 2 khoản 2:
“Thuốc là chất hoặc hỗn hợp chất dùng
cho người nhằm phòng bệnh, chữa bệnh, chẩn đoán hoặc điều chỉnh chức năng sinh
lý cơ thể.”
Còn Thực phẩm bảo vệ sức khỏe
(TPCN) theo Thông tư 43/2014/TT-BYT:
“Là sản phẩm dùng để hỗ trợ, duy trì,
tăng cường chức năng của các bộ phận cơ thể; không có tác dụng điều trị bệnh.”
Ví dụ minh họa:
- “Boganic” (dược phẩm của Traphaco) là thuốc có số đăng
ký do Cục Quản lý Dược cấp.
- “Giải độc gan Tuệ Linh” là TPCN, chỉ được phép nói “hỗ
trợ tăng cường chức năng gan”, không được nói “chữa viêm gan”.
3. Người tiêu dùng
bị thiệt hại có quyền gì?
Người tiêu dùng có thể:
👉Khiếu nại đến Cục An toàn thực phẩm, Cục Quản lý thị trường, hoặc Cục TMĐT (Bộ Công Thương).
👉 Yêu cầu bồi thường nếu bị thiệt hại về sức khỏe, tài chính (theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023).
👉 Đòi hoàn tiền và báo cáo vi phạm đến Bộ Y tế qua đường dây nóng 19009095.
📌 Ví dụ: Một
bệnh nhân viêm gan B ngưng điều trị, tin tưởng quảng cáo và dùng TPCN, bệnh
tiến triển nặng hơn → có thể kiện doanh nghiệp về thiệt hại sức khỏe do
quảng cáo sai sự thật.
4. Cơ quan nào quản
lý quảng cáo về TPCN?
|
Cơ quan |
Chức năng |
|
Cục An toàn thực phẩm – Bộ Y tế |
Xác nhận nội dung quảng cáo TPCN trước khi đăng |
|
Cục Quản lý Dược |
Quản lý nội dung quảng cáo thuốc |
|
Cục TMĐT và Kinh tế số – Bộ Công Thương |
Quản lý hoạt động quảng cáo trên sàn TMĐT |
|
Thanh tra Bộ TT&TT |
Xử lý hành vi truyền thông, livestream sai sự thật |
5. Sự khác biệt giữa
quảng cáo thuốc và quảng cáo TPCN
|
Tiêu chí |
Thuốc |
TPCN |
|
Cơ quan cấp phép |
Cục Quản lý Dược |
Cục ATTP |
|
Nội dung được phép |
Công dụng điều trị đã phê duyệt |
Chỉ được nói “hỗ trợ”, “giúp”, “bổ sung” |
|
Câu cảnh báo bắt buộc |
“Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng” |
“Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác
dụng thay thế thuốc chữa bệnh.” |
|
Hồ sơ duyệt quảng cáo |
Phải có số đăng ký thuốc |
Phải có giấy xác nhận nội dung quảng cáo TPCN |
Ví dụ minh họa:
- “Paracetamol 500 mg – giảm đau, hạ sốt” ✅ (thuốc)
- “TPCN GHV KS6 – hỗ trợ giảm đau nhức xương khớp” ✅
- “TPCN GHV KS6 – điều trị viêm khớp” ❌ (vi phạm).
6. So sánh với quản
lý quảng cáo thuốc ở Mỹ
|
Nội dung |
Việt Nam |
Hoa Kỳ (FDA & FTC) |
|
Cơ quan kiểm soát |
Bộ Y tế (Cục Dược, ATTP) |
FDA (thuốc), FTC (quảng cáo) |
|
Thuốc |
Phải được phê duyệt nội dung quảng cáo |
Chỉ thuốc kê đơn mới được quảng cáo theo quy định |
|
TPCN |
Phải ghi rõ cảnh báo “không phải là thuốc” |
Chỉ được nói “supports” (hỗ trợ), không được nói
“treats/cures” |
|
Xử phạt |
40–60 triệu đồng |
Có thể bị phạt hàng trăm nghìn USD, truy tố hình sự |
Ví dụ:
Ở Mỹ, công ty quảng cáo “Herbalife trị ung thư” đã bị FTC phạt 200.000 USD vì tuyên bố sai sự thật.
Theo Điều 51 Nghị định
38/2021/NĐ-CP:
- Phạt tiền từ 40 đến 60 triệu đồng.
- Buộc gỡ bỏ quảng cáo, cải chính công khai.
- Đình chỉ quảng cáo 6 tháng – 1 năm nếu tái phạm.
📍 Ví dụ thực tế:
Năm 2022, Cục ATTP xử phạt Công ty TNHH Dược phẩm H.H. vì quảng cáo TPCN
“Giải độc gan Vương Bảo” là “chữa viêm gan siêu vi”, phạt 60 triệu
đồng và buộc gỡ nội dung trên Shopee.
8. Trách nhiệm của
sàn TMĐT trong vi phạm quảng cáo
Theo Nghị định 85/2021/NĐ-CP:
- Sàn phải kiểm duyệt nội dung đăng tải.
- Nếu phát hiện quảng cáo sai mà không gỡ bỏ, sàn bị phạt từ
20–40 triệu đồng.
- Phải phối hợp cơ quan chức năng cung cấp dữ liệu người bán, hóa
đơn, lượt xem quảng cáo.
9. Có nên tăng mức
phạt cho quảng cáo sai sự thật không?
👉 Có. Vì:
- Ảnh hưởng niềm tin người tiêu dùng.
- Có thể đe dọa tính mạng người bệnh nếu bỏ điều trị thật.
- Đề xuất tăng mức phạt:
- Tối thiểu 100 triệu đồng cho cá nhân, 200
triệu đồng cho tổ chức.
- Buộc xin lỗi công khai trên chính nền tảng
đã quảng cáo sai.
- Tạm đình chỉ giấy xác nhận quảng cáo TPCN
trong 12 tháng.
10. Có nên xây dựng
khung pháp lý riêng cho quảng cáo online?
👉 Rất cần thiết.
Vì môi trường online có:
- Tốc độ lan truyền nhanh, khó kiểm soát.
- Sự xuất hiện của KOLs, livestream, AI.
- Nhiều hành vi “lách luật” bằng từ ngữ như “giúp khỏi bệnh”,
“dứt điểm 99%”...
Đề xuất khung pháp lý riêng:
1.
Quy định trách nhiệm của nền tảng (Facebook, TikTok,
Shopee).
2.
Cơ chế xác minh nội dung quảng cáo tự động.
3.
Xử lý người phát tán (KOLs, người bán, đơn vị thuê
quảng cáo).
4.
Bắt buộc gắn mã xác thực điện tử (e-verify) cho mỗi
quảng cáo TPCN hợp pháp.
III. GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ
XUẤT HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
1. Đối với doanh
nghiệp
- Tuân thủ quy định, không dùng từ “thuốc” cho TPCN.
- Quảng cáo chỉ được đăng sau khi có Giấy xác nhận nội dung quảng
cáo.
- Có bộ phận pháp chế nội bộ kiểm duyệt nội dung marketing.
2. Đối với cơ quan
quản lý
- Tăng kiểm tra định kỳ quảng cáo trên TMĐT.
- Lập hệ thống giám sát tự động từ khóa vi phạm.
- Tăng cường phối hợp liên ngành giữa Bộ Y tế, Bộ TT&TT, Bộ
Công Thương.
3. Đối với người
tiêu dùng
- Tra cứu sản phẩm tại:
🔗 https://congkhaitpcn.cuctpcn.gov.vn - Không tin vào quảng cáo “chữa khỏi hoàn toàn”.
- Báo cáo vi phạm đến Cục ATTP hoặc Cục QLTT.
IV. KẾT LUẬN
Hành vi quảng cáo “Thuốc bổ gan Bảo
Long – trị dứt điểm viêm gan B” là vi phạm pháp luật nghiêm trọng.
Nó không chỉ gây hiểu lầm giữa TPCN và thuốc, mà còn đe dọa an toàn
sức khỏe cộng đồng.
Cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ quảng cáo TMĐT, tăng chế tài xử phạt,
và nâng cao nhận thức cộng đồng để đảm bảo sử dụng thuốc và TPCN an
toàn, hợp lý.
Nhận xét
Đăng nhận xét