TÌNH HUỐNG SỐ 20: DƯỢC SĨ LIVESTREAM BÁN THUỐC KÊ ĐƠN XUYÊN BIÊN GIỚI

 

                                                             
Bối cảnh

Một dược sĩ tại Việt Nam mở kênh YouTube để livestream tư vấn và bán thuốc kê đơn trực tuyến cho khách hàng ở Mỹ, Singapore và Thái Lan. Khách hàng mua thuốc bằng thẻ quốc tế. Sau đó, bệnh nhân người Singapore bị phản ứng và gia đình kiện tại tòa ở Singapore.

1. Luật Dược 2016 Việt Nam có cho phép tư vấn và bán thuốc kê đơn online xuyên biên giới không?

👉 Phân tích pháp lý

• Luật Dược 2016 và Nghị định 54/2017/NĐ-CP không cho phép bán thuốc kê đơn qua mạng, trừ nhà thuốc đạt chuẩn GPP bán một số thuốc không kê đơn (OTC).
• Tuyệt đối cấm bán thuốc kê đơn online, càng không cho phép bán xuyên biên giới.
• Livestream tư vấn kê đơn → chưa được pháp luật Việt Nam cho phép.

💦Ví dụ minh họa: Dược sĩ B livestream YouTube bán thuốc huyết áp Amlodipin cho khách tại Singapore → đây là hoạt động không hợp pháp theo Luật Dược Việt Nam.

2. Luật TMĐT Việt Nam quy định gì về kinh doanh quốc tế qua Internet?

    👉 Theo Luật TMĐT 2013:

• Giao dịch xuyên biên giới phải đăng ký với Bộ Công Thương nếu bán hàng ra nước ngoài.
• DN phải tuân thủ pháp luật của nước nơi người mua sinh sống.
• Dược là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, nên TMĐT quốc tế càng bị kiểm soát chặt.

💦Ví dụ: Dược sĩ B bán thuốc cho khách Mỹ qua YouTube → phải tuân thủ FDA (Mỹ) + luật TMĐT VN. Nhưng dược sĩ VN không có giấy phép của Mỹ → vi phạm luật của Mỹ.

3. Người tiêu dùng Singapore có quyền kiện tại tòa án nước họ không?

👉 Có.

Theo nguyên tắc “Place of Harm” (nơi xảy ra thiệt hại) → người bệnh bị biến chứng tại Singapore thì tòa Singapore có quyền thụ lý.

💦 Ví dụ minh họa: Khách C uống thuốc mua từ livestream, bị biến chứng → gia đình kiện tại tòa Singapore hoàn toàn hợp pháp.

4. Dược sĩ có phạm luật hành nghề y tế xuyên biên giới không?

👉Có nguy cơ phạm cả hai quốc gia:

(1) Vi phạm pháp luật Việt Nam

• Hành nghề dược không đúng phạm vi.
• Bán thuốc kê đơn online trái phép.
• Xuất khẩu thuốc không phép.

(2) Vi phạm pháp luật Singapore

• Hành nghề dược trái phép tại Singapore (vì không có License của Singapore Pharmacy Council).

💦 Ví dụ minh họa: Dược sĩ B đề xuất kháng sinh qua livestream → bị coi là cung cấp dịch vụ y tế xuyên biên giới trái phép.

5. Bộ Y tế VN có trách nhiệm quản lý thế nào?

• Giám sát nội dung tư vấn y tế online.
• Kiểm tra cơ sở hành nghề dược có phép hay không.
• Phối hợp với Bộ TT&TT chặn kênh livestream vi phạm.
• Phối hợp Interpol/ASEAN khi xảy ra tranh chấp quốc tế.

  💦Ví dụ: Kênh livestream của dược sĩ B bị tố cáo → Bộ Y tế yêu cầu Sở Y tế kiểm tra → có quyền đình chỉ.

6. So sánh pháp luật Việt Nam – Singapore về telepharmacy

Nội dung	Việt Nam	Singapore
Bán thuốc online	Chỉ OTC	Cho phép nhiều hơn (theo HSA), nhưng kiểm soát chặt
Telepharmacy	Chưa có khung pháp lý rõ	Đã có quy định Telemedicine Guidelines
Hành nghề dược	Chỉ phạm vi VN	Yêu cầu đăng ký với Singapore Pharmacy Council
Truy xuất đơn thuốc	Chưa thống nhất	Hệ thống điện tử quốc gia (NEHR)

 💚Ví dụ: Singapore cho phép tư vấn online nhưng DƯỢC SĨ phải đăng ký tại Singapore. Dược sĩ Việt Nam không đăng ký → tư vấn là bất hợp pháp.

7. Cơ chế giải quyết tranh chấp quốc tế trong trường hợp này?

👉 Có 3 cơ chế:

(1) Tòa án quốc gia nơi xảy ra thiệt hại (Singapore)

→ Khả năng cao áp dụng.

(2) Trọng tài quốc tế

Nếu hai bên có thỏa thuận (rất hiếm trong livestream).

(3) Cơ chế hợp tác tư pháp Việt Nam – Singapore

Truy nguyên trách nhiệm của công dân Việt Nam.

Ví dụ

Gia đình bệnh nhân Singapore kiện dược sĩ B tại Singapore → Singapore yêu cầu Việt Nam dẫn độ hoặc thực hiện bản án.

8. Nếu dược sĩ bị kết án ở Singapore, Việt Nam có công nhận phán quyết không?

👉 Có 2 khả năng:

Trường hợp 1: Việt Nam và Singapore có hiệp định tương trợ tư pháp

→ VN có thể công nhận bản án dân sự/kinh tế.

Trường hợp 2: Không có hiệp định

→ VN có thể từ chối nếu bản án trái với nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam.

   💦Ví dụ: Singapore tuyên phạt 200.000 SGD → Việt Nam có thể buộc người dược sĩ thi hành nếu bản án phù hợp pháp luật.

9. Vấn đề đạo đức và trách nhiệm cá nhân

👉 Rủi ro đạo đức

• Bán thuốc kê đơn không đánh giá trực tiếp bệnh.
• Lạm dụng livestream để tăng doanh số.
• Che giấu thông tin bất lợi của thuốc.
• Bỏ qua quy định nước sở tại.

👉 Trách nhiệm cá nhân

• Dược sĩ phải đặt an toàn bệnh nhân lên trên lợi nhuận.
• Chỉ tư vấn trong phạm vi pháp luật cho phép.

Ví dụ: Dược sĩ B bán thuốc giảm cân mạnh cho khách Mỹ mà không hỏi tiền sử bệnh → gây biến chứng nặng → trách nhiệm thuộc về dược sĩ.

10. Đề xuất chính sách quản lý telepharmacy xuyên biên giới trong ASEAN

(1) Thiết lập khung pháp lý ASEAN chung

• Công nhận chứng chỉ hành nghề xuyên biên giới.
• Chuẩn hóa quy định bán thuốc online.

(2) Tạo hệ thống kiểm soát thuốc online ASEAN

• Danh mục thuốc được phép bán online.
• Hệ thống cảnh báo lô thuốc giả giữa các nước.

(3) Yêu cầu dược sĩ đăng ký khi tư vấn cho người nước ngoài

• Đảm bảo an toàn và trách nhiệm pháp lý.

(4) Quy định rõ trách nhiệm nền tảng livestream

• YouTube/Facebook phải cảnh báo khi có bán thuốc kê đơn.